Kosovo može da ne formira Zajednicu opština sa srpskom većinom i u potpunosti da se povuče iz sporazuma iz 2013. godine, ali tada mora da snosi posljedice poništavanja svih dosadašnjih dostignuća – slobodno kretanje, pozivni broj +383, integracija sjevernog dijela i kontrola dva prelaza sa Srbijom, stoji u poslednjem non-paper dokumentu kojeg je objavio Albanijan post.
Kako tvrdi ovaj portal, non-paper je napisao zapadni diplomata duboko uključen u proces normalizacije odnosa između Kosova i Srbije, i u njemu je sa oštrim i nimalo diplomatskim jezikom stavljeno do znanja šta Kosovo i Srbija gube ako napori Zapada da uspostavi mir u regionu budu suočeni sa odlaganjem i namjernim blokadama od Prištine ili Beograda.
Dokument je na šest stranica, podijeljen na 11 zasebnih dijelova i ima više od 20 podtačaka.
Ponovna okupacija Kosova
Prema izvorima Albanijan posta, on je više fokusiran na razjašnjavanje posljedica nepotpisivanja Osnovnog sporazuma podržanog Evropskim prijedlogom, nego što objašnjava eventualne koristi.
Jedan od najvažnijih delova dokumenta naslovljen je “Dinamika napred – neuspeh nije opcija“ i u njemu se navodi da Evropska unija i Zapad više nemaju nameru da budu posmatrači u “taktici odlaganja“.
U dokumentu piše da ako Kosovo, ili Srbija, ne budu konstruktivni partneri i ne potpišu sporazum, onda „to znači zaustavljanje procesa integracija i potencijalni preokret odnosa sa EU i koristi koje to sa sobom nosi“.
Prema ovom dokumentu, “Kosovo ne može da teži da nastavi da uživa apsolutnu zaštitu od zapadnog svijeta, koji je od vitalnog značaja za njegovo postojanje, i da istovremeno oklijeva da prihvati zapadne napore za trajni mir“.
Na drugoj strani, “Srbija ne može da teži da nastavi da uživa u finansijskim, ekonomskim i političkim prednostima postojećih sporazuma i da istovremeno podriva napore Zapada za trajni mir“.
Dokument također jasno stavlja do znanja Srbiji, navodi Albanijan post, da je “recept za katastrofu kockanje lažnim nadama da će se jednog dana, u budućnosti, NATO i EU urušiti, čime bi se omogućila ponovna okupacija Kosova”.
Zapadne države u ovom dokumentu jasno stavljaju do znanja da su izuzetno uključene i da traže potpisivanje sporazuma koji je “minimalno ambiciozan“, pa će, ako naiđu na blokade i druga odlaganja, biti veoma rigorozni u pristupu, jer neuspjeh ovog procesa ozbiljno narušava kredibilitet EU i kredibilitet čitavog zapadnog svijeta, prenosi Kosovo-online.
Zbog toga će, navodi se, na sljedećem sastanku strane “biti obaviještene o ozbiljnim posljedicama ukoliko prijedlog bude odbačen“, a zapadnjaci će bez oklijevanja početi da koriste štapove, jer ukoliko se ikakvo oklijevanje pokaže to bi moglo da se protumači kao nedostatak posvećenosti.
Posljednja karta
Još jedan hitan potez biće određivanje jasnog datuma za potpisivanje.
“Bez određenog datuma, trajno odugovlačenje, kašnjenja i blokade će ponovo upravljati/dominirati procesom, ismjevajući nemoć Evrope i zapadnog svijeta“, navodi se u dokumentu.
To je razlog, tvrdi se u dokumentu, zašto se Zapad tako snažno angažovao, jer je „alternativa gore rečenom prihvatanje da zapadni svijet nema uticaja”.
Pošto “šatl diplomatija” neće imati željeni efekat, onda se posljednja karta čuva kao posljednji napor.
“Ako strane budu oklijevale, organizovaće se evropska konferencija (po uzoru na prošla iskustva) kao posljednji pokušaj da se strane ubijede“, navodi se u dokumentu.
U dokumentu se spominje i Zajednica opština sa srpskom većinom.
Ponavlja se da to predstavlja neotuđivu obavezu Kosova i navodi da “politički predstavnici Kosova, civilno društvo i istaknuti pojedinci i organizacije moraju da budu dio budućih suštinskih sveobuhvatnih diskusija usmjerenih na pronalaženje konsenzusa o prihvatljivom modelu za ZSO koja je predviđena Sporazumom iz 2013. godine.
Osnivanje ZSO i Osnovni sporazum, prema ovom dokumentu su dva odvojena i paralelna procesa koja se ne spajaju.
U tački “Dinamika napred – pristup na više kolosjeka“ navodi se da „sprovođenje svih prethodno postignutih sporazuma (uključujući i ZSO) i aktuelni evropski prijedlog jesu i treba da se tretiraju kao dva odvojena procesa, olakšana na dva paralelna puta”.
“Prvi put“, pojašnjava dokument, je “sprovođenje svih prethodnih sporazuma“, dok je paralelni “drugi put“ – Evropski prijedlog.
U ovom dijelu dokumenta najavljuje se i uspostavljanje Mehanizma za praćenje koji će funkcionisati po setu „principa da se strane nagrađuju ili kažnjavaju u zavisnosti od njihove posvećenosti u sprovođenju procesa“.
Povodom zahtjeva Kosova za garanciju priznanja od pet zemalja EU koje ga ne priznaju, utvrđeno je da je nemoguće dati takvu pismenu garanciju, pošto je svaka od država suverena u svojim odlukama, međutim poznato je da su svih 27 zemalja članica EU za Evropski prijedlog.
Priznanje petorke
Dokument ipak nudi pozitivan scenario u ovom pravcu, navodi Albanijan post.
“Za neke od ovih država saglasnost Srbije na evropski prijedlog dovoljan je osnov da se odnosi sa Kosovom odmah podignu na pune diplomatske sporazume“, navodi se u dokumentu u dijelu u kojem se pojašnjava stav petorke koja ne priznaje Kosovo.
“Ako ne ranije, onda kada Kosovo postane članica Vijeća Evrope i drugih međunarodnih organizacija kao direktan rezultat Evropskog prijedloga, zemlje koje nisu priznale nezavisnost pridružiće se stavu drugih država članica EU (koje priznaju Kosovo)“.
Dio ovog non-papera je spominjanje primjera Francuske i Njemačke i kako su ove dvije nekada neprijateljske države pronašle “trajni mir“.
Pretpostavka zapadnjaka u dokumentu je da je riječ o dva naroda koji žele da riješe probleme i da krenu naprijed, pa je cilj, kažu, “mirni suživot i pojačana saradnja“, a to dolazi, po njima, „kako rezultat implementacije Evropskog prijedloga“.
Ovo, kaže se u dokumentu, “postavlja tempo za konačni pravno obavezujući sporazum posle 2030. godine“.
“U tom trenutku, po uzoru na Berlin i Pariz, Beograd i Priština će podstaći Srbe i Albance, rasute po raznim mjestima bivše Jugoslavije, da postanu faktor stabilnosti u svojim zemljama i promovišu novo istorijsko poglavlje prijateljstva“.
Na jednoj od stranica dokumenta pojašnjene su i prednosti za Kosovo i Srbiju ako budu konstruktivni i pristanu na potpisivanje sporazuma, koji ima za cilj treći sporazum koji znači sporazum o međusobnom priznanju.
Koristi za Kosovo i Srbiju
Za Kosovo se kaže da ako potpiše i uspostavi ZSO u dva odvojena procesa, onda “otključava proces integracije u NATO i EU i počinje da dobija sredstva i investicije u vezi sa procesom integracije”. Također, stiče regionalnu povezanost i uključenost u sve programe EU koji će na značajan način uticati na ekonomiju Kosova.
Kako se razumije iz dokumenta, prije 2030. godine nema govora o sporazumu koji ima “priznanje u centru”, kako očekuje premijer Kosova Aljbin Kurti.
Evropski prijedlog bi za Srbiju predstavljao prvi međunarodno priznati dokument u kome bi Srbija prihvatila da su “Kosovo i Srbija dvije odvojene pravno-političke realnosti koje podliježu principima upravljanja prema međunarodnom pravu“.
Isto tako, Srbija bi priznala da „ne može da traži pravo da zastupa ili djeluje u ime druge strane (Kosovo)“.
Još jedna korist za Kosovo bila bi da, budući da sporazum podržava 27 država članica EU, to znači i da se one “ne bi protivile članstvu Kosova u međunarodnim organizacijama“, uključujući i pet članica koje ga ne priznaju.
